Stand van zaken AZC

Samenvatting stand van zaken (status November 2025)

• Januari 2025: Voorstel opvanglocatie Eikelkamp ingetrokken. SGP dwingt via de AZC-motie voor het vervolgtraject een bindend adviesrecht inzake de omgevingsvergunning en een verplichte raadsgoedkeuring voor overeenkomsten met het COA af.
• Mei 2025: Consulatie nieuwe participatiekaders. De SGP brengt in dat spreiding van opvang over verschillende locaties niet vooraf mag worden uitgesloten, kosten inzichtelijk moeten zijn, het aantal opvangplekken bij het ontbreken van draagvlak niet meer dan de wettelijke taakstelling mag zijn en dat maximale participatie wenselijk is.
• Juli 2025: Het bindend adviesrecht inzake omgevingsvergunningen formeel vastgelegd.
• September 2025: Vaststelling nieuwe participatiekaders. De SGP scherpt deze via een amendement verder aan: meer ruimte voor alternatieve locaties, opvang boven wettelijke taakstelling alleen bij draagvlak, businesscases voor alternatieven, en stillegging van het proces bij intrekking van de Spreidingswet.
• November 2025: Op basis van de nieuwe participatiekaders start een voorbereidingsgroep van inwoners om de opzet van de participatie te beoordelen.

Chronologische tijdslijn

November 2025
Na het vaststellen van de geamendeerde kaders en uitgangspunten voor het participatietraject heeft de gemeente een voorbereidingsgroep van inwoners uit alle kernen en leeftijdsgroepen en maatschappelijke organisaties opgericht die de gemeente moet helpen om voordat de daadwerkelijke participatie van start gaat te kijken of de onderwerpen en opzet van de participatie duidelijk genoeg zijn.

September 2025
Naar aanleiding van de uitkomsten van de consulatie op 19 mei 2025 is de gemeente aan de slag gegaan met het opstellen van kaders en uitgangspunten voor de participatie. Dit voorstel is de gemeenteraadsvergadering van 30 september 2025 door de gemeenteraad vastgesteld.

Het voorstel van de gemeente was in de basis niet verkeerd, maar is door de SGP door middel van een amendement op een aantal belangrijke punten aangescherpt:

• Om te voorkomen dat alleen opvanglocaties die volledig door de Rijksoverheid en het COA worden gefinancierd in aanmerking komen hebben we dit kader geschrapt: op die manier is er maximale ruimte in het participatietraject voor alternatieve locaties, ook als de gemeente zou moeten meebetalen;
• Meer opvangplekken dan de wettelijke taakstelling is alleen mogelijk bij voldoende draagvlak onder de inwoners;
• Er worden businesscases gemaakt zodat we weten wat de kosten zijn van de alternatieven;
• Als de Spreidingswet wordt ingetrokken leggen we het participatieproces stil zodat we de mogelijkheid hebben om er mee te stoppen.

Juli 2025
Tijdens de raadsvergadering van 8 juli 2025 heeft de gemeenteraad het bindend adviesrecht inzake eventuele omgevingsvergunningen die noodzakelijk zijn om een opvanglocatie te realiseren formeel vastgelegd. Daarmee is geleverd wat de SGP met haar toevoegingen aan de motie in januari 2025 had beoogd: afdwingbare invloed voor de gemeenteraad op dit dossier.

Mei 2025
Na de raadsvergadering van 28 januari 2025 is de gemeente terug naar de tekentafel gegaan om eerst nieuwe kaders en uitgangspunten voor een verbeterde participatie vast te stellen. Aan de hand van een aantal stellingen is de gemeenteraad tijdens een commissievergadering op 19 mei 2025 hierover geconsulteerd.

De SGP heeft bij deze consulatie de volgende zaken ingebracht:

• Kaders die ervoor zorgen het niet meer mogelijk is om de opvang van asielzoekers te spreiden over de kernen zijn ongewenst (spreiding was namelijk de wens van de inwoners van Elst);
• We moeten als gemeente en inwoners een beeld hebben van de kosten van spreiding of opvang in eigen beheer, anders weten onze inwoners als we starten met de participatie niet waar ze aan toe zijn en wat de kosten zijn;
• We beperken het aantal opvangplekken zoveel mogelijk tot de wettelijke taakstelling, tenzij er groot draagvlak is voor meer dan dat;
• We kiezen voor maximale participatie.

Januari 2025

Het oorspronkelijke voorstel voor de Eikelkamp-locatie
In januari 2025 kwam de gemeente met een voorstel naar buiten om in het kader van de Spreidingswet een opvanglocatie voor asielzoekers te realiseren op de locatie Eikelkamp van Landgoed Prattenburg. Het voorstel voorzag in 200 opvangplekken. Op grond van de Spreidingswet hoeft de gemeente slechts 116 asielzoekers op te vangen. De gemeente koos uiteindelijk voor 200 opvangplekken, mede omdat de locatie daardoor in aanmerking kwam voor 24-uursbeveiliging door medewerkers van het COA.

De handtekeningenactie
Het voorstel veroorzaakte veel onrust onder de inwoners van Elst en resulteerde in een handtekeningenactie die 2800 handtekeningen opleverde. Tijdens de commissievergadering van 21 januari 2025 werden deze officieel aan de burgemeester overhandigd. De ondertekenaars spraken uit dat de Spreidingswet moet worden gerespecteerd, maar riepen tegelijkertijd op om het voorstel voor de locatie Eikelkamp in te trekken, de opvang van asielzoekers te spreiden over de kernen in de gemeente Rhenen en niet meer dan het wettelijk voorgeschreven aantal van 116 asielzoekers op te vangen.

De raadsvergadering van 28 januari 2025 en de rol van de SGP daarin
Tijdens raadsvergadering van 28 januari 2025 maakte gemeente bekend het voorstel in te trekken. In dezelfde vergadering werd een motie aangenomen die niet alleen verzocht om het voorstel voor de Eikelkamp-locatie in te trekken, maar ook te zoeken naar mogelijke alternatieven en aan de slag te gaan met betere participatie.

De SGP heeft met deze motie ingestemd, maar misschien nog wel belangrijker: we hebben een aantal cruciale voorwaarden toegevoegd. Daardoor heeft de gemeenteraad van Rhenen aanzienlijk meer invloed op dit dossier dan veel andere gemeenteraden in Nederland. Het gaat om:

• Een bindend adviesrecht bij de verlening van eventueel benodigde omgevingsvergunningen. Dit betekent dat het COA niet zomaar kan doorgaan met vergunningplichtige bouw- of inrichtingsplannen zonder dat de gemeenteraad daar daadwerkelijk beslissende invloed op heeft.
• De verplichting dat alle overeenkomsten tussen het COA en de gemeente ter goedkeuring aan de gemeenteraad worden voorgelegd. Hierdoor behoudt de raad ook grip op de inhoud van afspraken die de gemeente met het COA maakt.